Przytoczone rodzaje błędów w ustalaniu koncepcji sensu życia nie są, oczywiście, wyczerpującym przedstawieniem wszystkich możliwych rodzajów sytuacji, nie było to zresztą moim celem. Opisane fakty wskazują, jak się zdaje, dość wyraźnie, że potrzeba sensu życia istnieje i że odgrywa ważną rolę w życiu człowieka. Niewątpliwie wymaga ona jeszcze dokładniejszego poznania na podstawie wielu konkretnych badań, brak nam, bowiem konkretnych i zweryfikowanych pozytywnych koncepcji normatywnych, ale już dziś psycholog kliniczny może w niej znaleźć klucz umożliwiający mu zrozumienie wielu aspektów zaburzeń w postępowaniu neurotyków i określenie właściwej, skutecznej psychoterapii. 5. NIEKTORE DOTYCHCZASOWE POGLĄDY Przekonanie o istnieniu u człowieka tak czy inaczej nazywanej potrzeby określonej tu, jako potrzeba sensu życia, a będącej jednym z warunków prawidłowego zachowania się człowieka, przewija się w dziełach wielu psychologów i filozofów. Przekonanie to w jego najbardziej ogólnym ujęciu należy również do tradycji psychologii polskiej występuje np. w różnych sformułowaniach lub można je wykryć w podtekście prac różnych psychologów. Dla ilustracji omówię krótko poglądy Józefa Pietera i Stefana Szumana. J. Pieter w swojej pracy pod tytułem Natura ludzka (1928), poruszającej zagadnienie dynamiki osobowości, wysunął bardzo oryginalne kryterium dla ustalenia potrzeb najistotniejszych dla człowieka. Według jego założeń, im bardziej ludzie czegoś potrzebują, tym bardziej o to walczą, spierają się ze sobą, współzawodniczą, prowadzą wojny. Najbardziej zaś zacięte walki, zdaniem jego, toczono o materialne środki do życia, o swobodę, o życia partnera seksualnego i o wiarę przekonania, ideały. Autor sądził, że żadnej z tych potrzeb nie da się sprowadzić do innej. „Nieraz już próbowano wiarę wydedukować z wa1ki o chleb, ale naiwne były to próby”. W dalszym ciągu rozważań określa on „wiarę”, wprost jako „wiarę w sens życia, sens świata w ogóle” i widzi jej rolę w funkcji społecznej „czynnika naczelnej organizacji życia opanowanego przez kategorię celu”. Znajomość sensu życia jest, więc według Pietera „naczelną” potrzebą człowieka. Podobnie jak Pieter, chociaż mniej jednoznacznie, wypowiedział się S. Szuman w pracy poświęconej Własnej koncepcji charakteru, jako cechy osobowości decydującej o przystosowaniu (1934). Analizując „charakter” z różnych punktów widzenia, Szuman określa go, jako „stopień osiągniętej samodzielności w kierowaniu sobą i w przystosowaniu się, za pomocą intelektu i woli” jest on „uniezależnieniem się od własnej subiektywności, a w każdym razie zapanowaniem nad czysto – subiektywną motywacja swego postępowania [więcej w: gdynia psycholog, badania psychologiczne, psycholog dziecięcy ]
Powiązane tematy z artykułem: badania psychologiczne gdynia psycholog psycholog dziecięcy